trök nao = thoes =

Limburgs: de sjpelling

Móchtj g'r mieër wille wete euver de sjpelling van 't Limburgs, of 'ns get wille sjrieve in 't Limburgs ('t maak daobie neet oet in welke plaatselike variant den ouch), den kintj g'r aan dit book neet naeve. De veurgesjtèldje sjpellingregels in dit book zeen mekkelik aan te lieëre en zoeë te gebroeke. Alle informatie sjtuit ónger de knuupkes 'Limburgs: wie sjriefs se det?' en 'beuk besjtèlle' oppe balk links.

Meh allè, op de vraog: "Limburgs: wie sjriefs se det ?", kreeg ich 'ns druuëgeweg 't antjwaord:
" L - i - m - b - u - r - g - s ".
Daomit zów dit hoofsjtök veur dae sjnuggere den aafgesjlaote zeen.

Mer gelökkig zeen d'r hieël get luuj die geïnteresseerdj zeen in 't correct sjrieve van häör modertaal.
Die kinne hie hieël get te wete kómme. En dök is det hel nuuëdig.

Mer ieës effe get anges.
Op 't inj van 2008 wórt veur de derdje keer 't Limburgs dictee gehaoje. Ich móch 't veur de derdje keer winne en in de rubriek "typisch limburgs" in De Limburger, sjreef Guus Urlings dao 'n leuk sjtökske euver. Mer 't ging neet allein mer euver 't dictee. D'r wórt mieër gesjreve euver de probleme die v'r hie in ós Limburgs landj nog sjteeds höbbe óm ós Limburgs fatsoenlik op papier te kriege. Op det artikel van Guus kreeg ich nogal get reacties. Neet allein mer van luuj die mich feliciteerdje mit de euverwinning, waat natuurlik erg hertverwermendj woor, mer d'r wore mieër reacties die op zien zaochs gezag nogal negatief wore. G'r kintj waarsjienlik waal raoje oet welke hook die kome. Det luuj neet allein bie mich reageerdje, mer ouch bie Guus Urlings bliektj oet zien artikel van 14 daag later. En weer vieërtieën daag later ging Guus get deper in op zien reacties en belaofdje d'r nog 'n vervolg aan te gaon breie. En det deej d'r weer vieërtieën daag later. Hae ging in op de reactie van Paul Weelen van oetgaeverie TIC. Weer 'n paar waeke later, 't is intösse 2009 gewaore, wórt de discussie aafgesjlaote mit de visie van Pierre Bakkes, de aod-sjtreektaalfunctionaris en mit-samesjtèller van de Sjpellinggids 2003. Al mit al 'n interessante discussie die ich uch neet wól ónthaoje. En 't insigste det ich d'r nog euver wil zègke is: "dao is 't lèste waord nog neet euver gezagdj".

De sjpelling van 't Limburgs, de 'gelieërdje' sjtraevele d'r zich al bekans 100 jaor euver. 't Is altied 'n zooitje gewaes, 't is nog sjteeds einen óngerein en, zoeëwied ich 't kin insjatte, zal 't ouch noeëts get waere.
't Is wie de vurrige alinea eindigtj: "dao is 't lèste waord nog neet euver gezagdj". Sjterker nog, "dao is 't lèste waord nog neet euver gezjwege".

En 't hej zoeë sjoeën kinne zeen. Vol goje haop wórt in 2003 wórt "de Sjpellinggids veur de Limburgse Dialekte" gepresenteerdj. De regels die dao-in sjtaon zeen aangenómme door de Raod veur 't Limburgs en bevestigdj door 't Hoofbesjtuur van Veldeke-Limburg. Dees gids is in zie gehieël es pdf te downloade door op 't plaetje hiebaove te klikke. Haotj d'r allein raekening mit det de gids mit regels wie 'n taal gesjreve mót waere, in 'n anger taal wurtj gepresenteerdj. Aeve ónbegriepelik es det 'ós' Limburgs volksleed neet in 't Limburgs mer in 'n vraemdje taal wurtj gezónge. Waat zów d'r gebeure es v'r 't Wilhelmus in 't Duits gezónge móste gao zinge, of es de Frieze zów waere veurgesjtèldj häör volksleed in 't Nederlands te gaon zinge.

Los vanne taal wo-in de gids wórt gepresenteerdj, d'r mót 't eint en anger opgemerktj waere euver dees sjpellinggids. D'r zeen nogal get versjille te besjpeure tösse de ieëste drök vanne gids oet 2003, de gids die uch wurtj gepresenteerdj es g'r op 't plaetje hiebaove kliktj (nemes haet 'n idee euver welke drök det is) en de zevendje drök (mit de vermeljing 'herzene drök') die versjeen in 2014. Veural in de sjpelling vanne klinkers is in de versjillendje gidse nogal get verangerdj. In mien book "Limburgs: wie sjriefs se det?" höb ich alle wieziginge van de versjillendje in ómloup zeendje versies van "Spelling 2003 voor de Limburgse dialecten" 'ns op 'n rieke gezatj. 't Is bedreuvendj, en sjterker nog, d'r is gèn touw aan vas te knuipe.

Naovraog bie de auteurs waem die verangeringe haet aangebrachtj (ich höb allein Jan Notten neet kinne benadere ómdet hae helaas neet mieër ónger ós is) haet of gèn antjwaord opgeleverdj, of ich kreeg 't antjwaord: "dao weit ich nieks van". Naovraog bie de Raod veur 't Limburgs (de sjtreektaalfunctionaris), oeteindelik verantjwaordelik veur de oetgaaf en eventueel herzeninge, goof ouch gein opheldering. Vraoge bie de besjtuursleje van Veldeke Limburg gaeve 't eigeste resultaat. De naam van alle insjtanties woor, is en blief 'haas'.

Det, opgetèldj bie 't óngeluiflik aantal lokaal sjpellingregels die door de jaore haer in allerhenj plaatselike waordebeuk is versjene, maaktj dudelik det 't 'n zooitje is waat d'r door de jaore haer gebeurtj is mit de sjpelling vanne Limburgse dialecte. 't Bèste veurbeeld daovan is 't Groeët Limburgs Dictee det op 12 juni 2018 door Veldeke Limburg en ós regionaal gezèt wórt georganiseerdj. 't Woor 'n lachertje, 'ne aafgank veur de organisatie en 'n belediging vanne deilnummers.
'n Paar daag later móch ich in de rubriek 'de mening' oppe opiniepagina vanne Limburger miene gal sjpuie euver dis farce. Hie-ónger de teks zoeë wie die op 21 juni 2018 inne gezèt sjtóng.

Tijd voor bezinning

Op dinsdag 12 juni werd op het hoofdkantoor van De Limburger in Sittard het 'Groot Limburgs Dictee' gehouden, een gezamenlijk initiatief van De Limburger en Veldeke Limburg. In een voorronde hadden 247 deelnemers zich de moeite getroost een Nederlandse tekst in het Limburgs te vertalen. De beste 30 daarvan mochten, samen met 20 speciaal geselecteerde prominenten, aanschuiven en proberen zeven alinea's, die in evenveel plaatselijke varianten van het Limburgs werden voorgelezen, op papier te krijgen. Er was eigenlijk maar een spelregel, een woord dat deze avond een dubbele betekenis had. De spellingregels die in 2003 door de Raod veur 't Limburgs werden aangenomen bepaalden hoe het een en ander op papier moest komen. Met andere woorden, er was die avond geen speld tussen te krijgen.

Bij de prominenten ging zanger Niek Dirkx van LVK-winnaar Spik en Span er met de winst vandoor. In die groep werden gemiddeld 116 (HONDERDZESTIEN) fouten gemaakt. Spik-en-Spanner Niek kwam met 74 (VIERENZEVENTIG) fouten als beste uit de bus. In de groep die de voorronde met glans was doorgekomen, was dat L1-presentator Henk Hover. In zijn zeven alinea's had de jury 55 (VIJFENVIJFTIG) fouten gevonden.

Ongewild
Onbewust, en hem kennende, waarschijnlijk nog meer ongewild, bewees Henk Hover met zijn 55 fouten, net als de andere 29 experts dat deden met een gemiddelde van dik 96 (ZESENNEGENTIG) fouten, dat de spelling uit 2003 eenvoudigweg neet te hanteren is. Een beetje rekenen leert dat de vijftig deelnemers die avond samen 5.170 fouten gemaakt hebben. Gemiddeld is dat 103,4 per deelnemer. Het hele dictee telde 305 woorden en hetzelfde beetje rekenen leert dat die avond ieder derde geschreven woord fout werd gespeld. Om het allemaal nog erger te maken, de samenstellers van het Groot Limburgs Dictee hadden zelf klaarblijkelijk geen kennis van de spellingregels uit 2003. In die regels lees ik op bladzij 9 onder punt 3: "de herkenbaarheid: het moet aansluiten bij systemen die de gebruikers al kennen", en onder punt 3.b.5: "spel zó dat de lezer steun heeft van zijn spellingkennis in de standaardtaal".

Café
Die spellingkennis van de standaardtaal (Nederlands in dit geval) laat me in het Limburgs 'café' schrijven in plaats van 'kaffee', 'centrum' in plaats van 'sentrum' en 'dialect' in plaats van 'dialekt'.
De dag na het dictee zag ik op een internetpagina van de Limburger een stukje van de Roermondse tekst zag staan: " 't Is häör e raodsel wie Limburgers mit häör lappedaeke van allerlei versjillende dialekte zich óngerein kinne versjtaon en begriepe." 'Dialekte' met een 'k', zoiets verzin je toch niet. Het was maar goed dat de organisatoren de titel van het spel in het Nederlands hadden aangekondigd. In het Limburgs zou er volgens hetzelfde principe 'Diktee' hebben gestaan.

Vreemd
Wijselijk, maar vreemd genoeg, werd echter voor de Nederlandse taal gekozen. Toen ik een paar dagen later de volledige tekst van het dictee in de krant zag staan, wist ik niet wat ik zag. Maar liefst 17 (jazeker, u leest het goed: ZEVENTIEN!!!) fouten kon ik aanstrepen. Blijkbaar hebben ook de samenstellers zich de spellingregels niet eigen kunnen maken.Wie heeft bijvoorbeeld ooit van een 'resép' gehoord?

Hoezeer Veldeke Limburg, de Raod veur 't Limburgs en het zich daar plotseling aan aangehaakte dagblad De Limburger ook vast blijven houden aan dit labyrint aan regels dat zich 'Spelling 2003 voor de Limburgse dialecten' noemt, een ding is duidelijk geworden na deze komedie: het is de hoogste tijd voor bezinning. In mijn eerder dit jaar verschenen boek 'Limburgs: wie sjriefs se det?' wordt een soort bezinning voorgesteld. Een bezinning in de vorm van een spelling die zo eenvoudig is dat ze zich gemakkelijk eigen laat maken en voor elke plaatselijke variant van het Limburgs te gebruiken is.

Jan Schuren, 'platpurist'

Inderdaad, gemiddeldj 103,4 foute in 305 wäörd. Ich höb 't aafgeróndje aantal (ich wis neet wie ich 0,4 sjpelfout in 'n waord mós zètte) in de Nederlandse vertaling van 't Groot Limburgs Dictee gezatj. Ich kin uch vertèlle det 't neet mitveel óm idder derdje waord verkieërdj te sjpelle. Oeteindelik is 't mich gelöktj. In mien ineingefiespernuldje teks zitte 103 foute taege de sjpelling zoeë wie die in 't Greun Beukske sjtuit. Oordeeltj zelf.

Door de lèste óntwikkelinge van 't internet kós tieën jaornao de introductie vanne sjpellinggids, de sjpelling van 't Limburgs nog toegankeliker gemaaktj waere. Taaltechnologe van 't Centre for Language and Speech Technology (CLST) vanne Radboud Universiteit in Nijmegen ontwikkeldje de websjtek: www.limburgsespelling.nl wo neet allein informatie mer veural oefeninge bie 't lieëre sjrieve vanne Limburgse dialecte. De sjtek is 'n initiatief vanne provinciale sjtreektaalfunctionaris en de Raod veur 't Limburgs in samewèrking mit Veldeke Limburg en 't Huis voor de Kunsten Limburg en wórt financieel óngersjteundj door de Provincie Limburg. De officieel lancering door nemes minder es Noël Lebens, gedeputeerdje vanne Provincie Limburg, wórt gehaoje op 5 juni 2013 inne ECI Cultuurfabriek in Remunj. Angerhalve maondj later sjreef Guus Urlings inne Limburger d'r 'n artikel euver mit de alleszègkendje titel: "de kleine oorlogjes van de spelling". Alles euverwaegendj kin mit 'n gerösj hert gezagdj waere det 't nog waal aeve zal doere veurdet d'r rös inne sjpellingstent zal zeen.

Móchtj g'r óndanks det alles interesse höbbe óm es g'r get op papier wiltj zètte, det ouch in 't Limburgs te doon, den kin ich uch drie aanbevaelinge gaeve:
1. koptj uch 't book 'Limburgs: wie sjriefs se det?" (oppe balk links oppe sjakel 'beuk besjtèlle' duje);
2. kiektj 'ns of g'r 'ne groep van 'ne man (M/V) bie-ein kriegtj óm de cursus "Limburgs: wie sjriefs se det?" te volge (oppe balk links oppe sjakel 'veurdrachte en cursusse' duje);
3. combineertj de aanbevaelinge 1 en 2.

Ich haoj mich uiteraard aanbevaole veur opmerkinge of verbaeteringe via 'n e-pöske nao: jan.sjure@druimentaere.nl.
Jan Sjure.

PS (ofwaal 'n lèste opmerking nag op dees bladzie): 'SJPELLING' wurtj in 't Limburgs mit 'döbbel-L' gesjreve. Bie 't bekieke van väöl gesjreve Limburgs zów m'n bekans gaon dinke det hie mer ein 'L' gebroektj wurtj.